Qisqacha aytganda, oʻzini oʻzi boshqarish bu – oʻz xatti-harakatlarini nazorat qilish hamda oʻz his-tuygʻulari va reaksiyalarini tushunish qobiliyati.

Uch yoshdan katta bolalar atrof olamning tajribali tadqiqotchilari hisoblanadi. Ular juda qiziquvchan boʻladi va tez-tez savollar beradi. Bundan tashqari, ular endi oʻzlarining diqqatini tortadigan narsalarga (masalan, siz borayotgan yoʻl chetidagi daraxtda harakatlanayotgan chumolilar) jiddiy eʼtibor qaratishlari mumkin.

Chaqaloqlar va yosh bolalarning uyatchanligi odatiy holdir. Chaqaloqlar ota-onasiga “yopishib” olishi, har xil ijtimoiy vaziyatlarda yigʻlab yuborishi, aloqadan qochib koʻzlarini yumishi va odamlardan yuzini yashirishi mumkin.

Notanish odam qoʻliga olganida yoki murojaat qilganida kichkintoyingiz bezovtalanishi mumkin. Bolada bunday bezovtalik tez-tez uchraydi va 7–10 oylikda yaqqol namoyon boʻladi. Bu holat bir necha oy yoki yil davom etishi mumkin va odatda bola 18–24 oylik boʻlganida oʻtib ketadi.

Chaqaloqlar yigʻlash qobiliyati bilan tugʻiladi. Yigʻlash – kichkintoy uchun atrofidagilar bilan muloqot qilishning asosiy usuli. Shu orqali u ochqagani, charchagani, oʻzini noqulay sezayotgani, biror joyi ogʻriyotganini, shuningdek, mehrga yoki qulaylikka muhtojligini bildiradi.

Farzandingiz siz bilan yoki yoningizda oʻynashni yoqtiradi, ayniqsa, ilk yoshlarida. Bolalar oʻyinida kattalarning ishtiroki har qanday yoshda juda muhimdir.

Oʻyin bu – bola oʻzi va atrof-olamni oʻrganishi, harakat, muloqot, boshqalar bilan munosabat oʻrnatish koʻnikmalarini egallashi va takomillashtirishi, narsalar va mavjudotlar oʻrtasidagi aloqalar haqida xulosa chiqarishi uchun eng tabiiy yoʻldir.

Bola bilan oʻqish bu – bolani faol jalb qiladigan mashgʻulot va rivojlanishni ragʻbatlantirishning eng keng qamrovli usullaridan biridir. Bu, shuningdek, ota-ona bilan yaqinlik, oʻyinni oʻrganish, soʻz almashish, ragʻbatlantirish, nom berish, kuchli hissiy kechinmalarni taʼminlaydi va bolani oʻrab turgan narsa va hodisalarni oʻrganish va tushunish imkoniyatini beradi.

Mutolaa – bolaning “nutqini oziqlantirish” usullaridan biri. Bu “ozuqa” – rivojlanishni ragʻbatlantirishning fan tomonidan tasdiqlangan eng keng qamrovli usullaridan biridir. Oʻqish bola oʻz atrofida koʻradigan narsalar, mashgʻulotlar, hodisalarning nomlarini, uning hayotiy tajribalari, his-tuygʻulari va boshqalarni taqdim etadi.

Agar bola soʻzlarni tinglasa va hodisalar, tajribalar yoki harakatlar nomini eshitish imkoniga ega boʻlsa, u soʻzlarning maʼnosini, oʻz fikrini yoki his-tuygʻularini ifodalash usullarini oʻrganadi. Biz bu jarayonni “nutq ozuqasi” deb ataymiz va ilm-fan bu turdagi “oziqlanish” miya rivojlanishi, shuningdek, bolaning umumiy rivojlanishi uchun juda muhim ekanini aniq dalillar bilan tasdiqlaydi.